[Russell]

ریشه ها را باید در در درون باورها و سیستم مذهبی حکومتی ساسانیان جست. شاید اسلام برای عامه مردم برتریهای داشته است. در مناظره میان مزدکیان و زردشتیان که منجر به قتل عام مزدکیان شد نکاتی آشکار می شود که نشان از نوعی زوال و انجماد عقیدتی و فکری در دین رسمی ساسانیان دارد که به همین ترتیب حفظ شده بی هیچ ملایمتی نسبت به منتقدین. مسایل اجتماعی ایجاد شده آنقدر عمیق بوده که جنبشهای فراگیری همچون مزدکیان به وجود آید. از طرفی ما اطلاعاتمان از آن دوران را در پی حمله اعراب تا حدود زیادی از دست داده ایم و این راه را برای رسیدن به نتیجه قطعی می بندد.

اینکه امپراتوری به بزرگی ایران از چند هزار عرب بادیه نشین شکست خورده خود مدرک کافی برای زوال دستگاه حاکم در آن زمان بوده ولی نکته اصلی بعد از آشنایی مردم با اعراب است.شیوه زندگی ابتدایی و بیابانی با تمدنی مانند ایران قابل مقایسه نیست.چه اتفاقی افتاده که ایرانیان نتوانستند از این حمله کمر راست کنند؟
امپراتوری رم هم با فساد دستگاه حاکم ضعیف شد و بدست بربرها افتاد ولی بعد از آن قبایل بربر ژرمن تا ششصد سال بر آنها حکومت نمیکردند مانند داستان ما و اعراب.