[Dariush]

سیستم تکنولوژیک در چه راستایی کار میکند؟ در راستایی که گسترش تکنولوژی و شکوفایی اقتصادی
دربر داشته باشد. در این نگاه, در راستای پیشروی در این راستا, تنها برخی رفتارها بهینه اند و تنها برخی
فرهنگ ها سازگار اند, فرهنگی که سازگار نباشد, برای نمونه اسلامی, خواه ناخواه به رویارویی میافتد و در
این میان پرسش من از شما این بود, زمانیکه راه‌های نرم در این رویارویی پاسخگو نباشند و به زبان ساده,
مسلمانان یا هر گروه تندروی دیگری نخواهند با سیستم و راه‌های پذیرفته راه بیایند, آنگاه چه راه دیگری بجا میماند؟

من همانطور که گفتم این تصور که فناوری و اقتصاد به سمت همسان‌سازی و رفع تمامی موانع
گسترش خود میل دارند، از بنیان ااشتباه است؛ چرا که پیشرفت فناوری و هر نوع ساختار اجتماعی
دیگر، بیش از هر چیز نیاز به به عناصر ناهمگون و ابطال‌گر خود دارند. در واقع فناوری و اقتصاد
در صورت تعادل و وجود جهانِ همسان‌سازی‌شده، مسلما راهی برای پیشرفتی ندارند که بخواهد
وجود آنها را توجیه بکند. اقتصاد به طور خاص، از آنجا که شما به آن اشاره کرده‌اید، نیاز به وجود
عناصر نامتعادل دارد برای گسترش و بقای خود دارد و در صورتی که همه‌ی عناصر سازنده‌ی یک اقتصاد
در حالتی از عدمِ تغییر باشند، عملا گسترش اقتصادی رخ نخواهد داد. در واقع دگرگونی‌های حاصل
از عوامل از بیرونی‌ست که چرخ اقتصاد را می‌چرخاند، نه عناصر درونیِ آن.

این مساله در مورد بحث ما با سنت‌خواهان هم مطرح است. چیزی که هرگز باعث نمی‌شود
سنت قابل حفظ باشد، عدم ِ امکان وجود عناصر ابطال‌گر در آن است. در سپهر تاریخ اندیشه‌های
تاریخ، آنچه سنت را از مدرن جدا می‌سازد، و بقای سنت را حفظ می‌کند، در واقع همین امر
ابطال‌گر است که سنت را وادار به مقاومت می‌سازد؛ در نبود آن، عملا سنتی هم وجود نخواهد
داشت.