[ابن سینا]

اما پاسخ آقای آنارچی
فکر نمی کنم حرفتان آنچنان روی دلیل و برهان باشد علی ای حال جواب میدهم.دقت بفرمائید.شما حرف بنده را توجه نفرمودید.بنده گفتم «هر معلولی علت دارد نه اینکه هر چیزی علت داشته باشد.»این یعنی آنکه هر معلولی مستلزم علت است و آنچه که علت ندارد،به آن دلیل،علت ندارد که نقص ندارد و این همان مفهوم خداست.خوب بعد ما می نشینیم و صحبت می کنیم که آیا چنین چیزی هست یا نه؟اما اینکه گفتید مجموعه هستی.این سخن شما چند مفهوم می تواند داشته باشد.1-آنکه شما به جای آنکه به این موجود عاری از هر نقص که همه چیز را آفریده است ولی خود آفریده چیزی نیست و هر چیزی به جز او ناقص است،خدا بنامید او را مجموعه هستی می نامید.ما بر سر نام که دشمنی نداریم.البته نام هم نباید مفهوم بدی نداشته باشد.ولی اگر شما دوست دارید چنین نامی بر آن بگذارید ولی به همان چه که گفتم معتقدید احسنت برشما که شما موحدید.2-اگر منظورتان از مجموعه هستی،مجموعه عالم ماده است سخن شما بسیار سخیف است به دلائل بسیار. دلیل اول آنکه این عالم از چندین جزء تشکیل شده است و لذا به این اجزا نیازمند است پس نمی تواند بدون نقص باشد و هر چیز ناقص را علتی لازم است چون معلول است پس خالق و علت العلل نخواهد بود.دلیل دوم آنکه فرض وجود نداشتن این عالم محال نیست پس این عالم عین وجود بی نقص و علت العلل نیست(چنانکه این برهان را سال ها قبل از فلاسفه اسلامی،امام رضا(ع) فرموده بودند).و دلائلی دیگر که برای طویل نشدن متن آنها را به خودتان واگذار می کنم.3-منظورتان از مجموعه هستی،خود هستی است.یعنی خود وجود.یعنی بودن و هستن و امثال اینها.اگر منظورتان چنین است به توحید ناب می رسید اگر هوشمند باشید.در این مورد اگر منظورتان این چنین بود بهتر است خصوصی صحبت کنیم زیرا عقل هر انسانی را گنجایش چنین سخنانی نیست.