[Russell]

در واقع یک ایدئولوژی را جایگزین نقیض آن می کند .
در یکی از سایت های نقد دین چند سال پیش یادم است که پوستری بود به این مضمون که
بی خدایی زندگی راحت و ...

وقتی آنتی‌تز باشد، سنتز خودش بوجود می‌آید، ما تنها باید شرایط را برای رسیدن به آن آماده کنیم. من‌هم قبول دارم چنین سخنانی پروپاگانداست، ولی خب که چه؟ چه ایرادی دارد؟
توجه کنید من هم چندان باورمند به این نیستم که بقول شما پیدا کردن سوراخ سنبه‌هایِ متون دینی جواب میدهد و موثرتر از یک بحث منسجم فلسفی‌ست، ولی میگویم این فعالیت ها نهایتا بیهوده هستند و تلف کردن وقت، ولی ضرری ندارد.

همچنین این تفاوت‌ها که میگویید بین وضع ما و غرب بعد از رنسانس میگویید درست است، ولی تفاوت در بدتر بودن وضع ماست، اینکه در زمانی هستیم که نسل جوان افق‌ها و آرزوهایش بر اساس آنچه از دنیا می‌شنود ترسیم میشود ولی در قرن 21‌ام، همچنان باید در کشوری زندگی کند که عده‌ای در آن هوس کرده‌اند رجوع کنند به 1400 سال پیش و نسبت به تغییرات همان 35 سال پیش هم عقبگرد کنند.
همچنین من گمان می‌کنم کنار گذاشتن دین و حتی خداباوری حقیقتا بنوعی جدا کردن راه است و حقیقتا نوعی رنگ و بوی ایدئولوژیک هم دارد و باید داشته باشد، اینکه ما بدانیم خدایی نیست یا اگر هم هست اهمیتی به بود و نبود ما نمیدهد و در جهان بحال خودمان رها شده‌ایم بسیار اثرگذار است. البته بعنوان کسی که خودش زمانی بسیار دراینباره بسیار پرشور بود می‌گویم که درست می‌گویید و مشکلات کم نیستند. یکی همین وجود نداشتن فضای گفتگوست که من و شما بجای یک گفتگوی علنی در فضایی باز باید با مشکل از فیلترینگ ج.ا عبور کنیم و در اینجا گفتگو کنیم و این اندازه جدایی و ستیز دیندار و بیدین خودش از نتایج جدایی بیش از حد است. یکسری مسائل هم هست که ناگزیر هستند، مثلا ما چند صد سال فرصت نداریم برای حل کردن مشکلات مربوط به دین و آنهم در شرایطی که شدیدا با مسائل جدید و بسیار پیچیده درگیر است. در همان غرب هم حتی ما شاهد بازگشت دین هستیم؛ با وجود اینکه گمان میشد دین بقدر کافی نقد شده و بنابراین پدیده‌ای سطحی‌ست، میبینیم که امروز همچنان در عرصه‌هایِ مختلف از جمله سیاست عرض‌اندام میکند.

خلاصه اینکه من قبول دارم در بسیاری جاها می‌شود با برخورد کمتر با دین مشکلات را حل کرد ولی در هر مساله‌ای که فکر کنید اگر بخواهیم حرکتی بکنیم نیازمند این است که اصطکاک حداقلی با اسلام داشته باشیم و اگر اسلام و دین هم مشکل نباشند، دینخویی قطعا سد راه ماست.