صادق هدایت نمونه یک روشنفکر ایرانی و نویسنده ای که هم بر جریان روشنفکری و هم داستانویسی معاصر تاثیر زیادی گداشته هست ...احتیاجی نیست که به گفته های دیگران مراجعه کنید تا متوجه این موضوع بشید کافیه که چند تا از کتابهاشو (که اکثرا کوتاه هم هستند) بخونید تا بفهمید این آدم چقدر از زمان خودش جلوتر بوده فقط کاش عمرش اینقدر کوتاه نبود و 4 تا کتاب دیگه مثل توپ مرواری و البعثة الاسلامیه الی بلاد الافرنجیه مینوشت تا خیلی بیشتر از این هیکل اسلام عزیز رو مورد عنایت قرار میداد(این نظر شخصی منه)..اما کارهای هدایت محدود به این تیپ آثار نمیشه همونجور که خردگرا گفت بوف کور بهترین اثر هدایت(از نظر ادبی و کلا مخاطب بین المللی) هست و با همه کارهاش فرق داره ..این قسمت از کتاب توپ مرواری این روزها تو بالاترین به عنوان مانیفست دین حنیف خیلی کاربرد داره:

نقل قول:میان خودمان بماند مگر برای ما چه آوردند؟مذهب آنها سیکیم خیاردی هست!معجون دل به همزنی از آرا و عقاید متضادی هست که از مذاهب و ادیان و خرافات سلف هول هولکی و هضم نکرده استراق و بی تناسب بهم آمیخته است. دشمن ذوقیات حقیقی آدمی و احکام آن مخالف با هرگونه ترقی اقوام و ملل است که بضرب شمشیر به مردم زورچپان کرده اند.یعنی شمشیر بران و کاسه گدایی است.یا خراج و جزیه به بیت المال مسلمین بپردازید یا سرتان را میبریم و هرچه پول و جواهر داشتیم چاپیدند آثار هنری مارا از میان بردند هنوز هم دست بردار نیستند هر جا رفتند همین کار را کردند. ما که عادت نداشتیم دخترانمان را زنده به گور کنیم ، ما برای خودمان تمدن وثروت و آزادی و آبادی داشتیم و فقر را فخر نمیدانستیم همه اینها را از ما گرفتند وبجاش فقرو پشیمانی ومرده پرستی و گریه و گدائی و تأسف واطاعت از خدای غدار و قهار و آداب کونشوئی و خلأ رفتن برایمان آوردند ، همه چیزشان آمیخته با کثافت و پستی و سود پرستی و بی ذوقی و مرگ و بدبختی است.چرا ریختشان غمناک و موذی است و شعرشان چوس ناله است چونکه با ندبه و زوزه و پرستش اموات همه اش سرو کار دارند.برای عرب سوسمار خوری که چندین صد سال پیش به طمع خلافت ترکیده، زنده ها باید به سرشان لجن بمالند و مرگ و زاری کنند.
... ، در مسجد مسلمانان اولین برخورد با بوی َگند خَلأست که گویا وسیله تبلیغ برای عبادتشان و جلب کفار است تا به اصول این مذهب خو بگیرند. بعد این حوض کثیفی که دست و پای چرکین خودشان را در آن می شویند و به آهنگ نعره مؤَذن روی زیلوی خاک آلود خودشان دولا و راست میشوند و برای خدای خونخوارشان ِورد و اَفسون میخوانند.
... , عید قربان مسلمانان با کشتار گوسفندان و وحشت و کثافت و شکنجه جانوران انجام میگیرد. دوره مردانگی و هنرنمایی و دلاوری با هرکول و رستم سپری شد در اسلام باید از روی پهلوانانی مانند زین العابدین بیمار و امام حسین که تکیه بر نیزه غریبی زده گرده برداشت... خدای جهودی آنها قهار و جبار و کین توز است و همه اش دستور کشتن و چاپیدن مردمان را میدهد وپیش از روز رستاخیز حضرت صاحب را میفرستد تا حسابی دَخل اُمتش را بیاورد و آنقدر از آنها قتل عام بکند که تا زانوی اسبش در خون موج بزند.تازه مسلمان مومن کسی است که به امید لذتهای موهوم شهوانی و شکم پرستی آن دنیا با فقر و فلاکت و بدبختی عمر را بسر برد و وسایل عیش و نوش نمایندگان مذهبش را فراهم بیاورد. همه اَش زیر سلطه اَموات زندگی میکنند و مردمان زنده امروز از قواننین شوم هزار سال پیش تبعیت میکنند کاری که پست ترین جانوران نمیکنند.عوض اینکه به مسائل فکری و فلسفی وهنری بپردازند ، کارشان این است که از صبح تا شام راجع به شک میان دو و سه استعامنه قلیله و کثیره بحث کنند.این مذهب برای یک وجب پائین تنه از عقب و جلو ساخته و پرداخته شده. انگار که پیش از ظهور اسلام نه کسی تولید مثل میکرد و نه سر قدم میرفت ، خدا آخرین فرستاده خود را مامور اصلاح این امور کرده!تمام فلسفه اسلام روی نجاسات بنا شده اگر پائین تنه را از آن حدف کنیم اسلام روی هم میغلتد و دیگر مفهومی ندارد. بعد هم علمای این دین مجبورند از صبح تا شام با زبان ساختگی عربی سرو کله بزنند سجع و قافیه های بی معنی و پر طمطرق برای اغفال مردم بسازند ویا تحویل بدهند. سرتا سر ممالکی را که فتح کردند، مردمش را به خاک سیاه نشاندند و به نکبت و جهل و تعصب و فقر و جا سوسی و دوروئی و دزدی و چاپلوسی و کون آخوند لیسی مبتلا کردند و سرزمینش را به شکل صحرای برهوت در آوردند..