[Jooyandeh]

جناب سپهر ، ایمان انسان که بر حسب حدس و گمان نمی‌شود باشد ، اگر اسماعیل بر کوه موریا با ابراهیم بود ، در تورات نوشته میشد ، شما نمیتوانید گمان ببرید و حدس بزنید که فلان اتفاق افتاده است.

نه، ایشان داستان طرد شدن اسمائیل از خاندان ابراهیم را (که تقصیر خودِ اسمائیل بود)، به قربانی شدنِ اسمائیل تعبیر می‌کنند.

داستان از این قرار است که:

آنگاه‌ ساره‌، پسر هاجر مصری را كه‌ از ابراهيم‌ زاييده‌ بود، ديد كه‌ تمسخـر‌ می‌كند. پس‌ به‌ ابراهيم‌ گفت‌: «اين‌ كـنيز را با پسـرش‌ بیـرون‌ كـن (~גָּרֵשׁ~)‌، زيرا كه‌ پسر كنيز با پسر من‌ اسحاق‌، وارث‌ نخواهد بود.» اما اين‌ امر، به ‌نظر ابراهيم‌، درباره‌یِ‌ پسرش‌ بسيار سخت‌ آمد.

خدا به‌ ابراهيم‌ گفت‌: «درباره‌یِ‌ پسر خود و كنيزت‌، به نظرت‌ سخت‌ نيايد، بلكه‌ هر آنچه‌ ساره‌ به‌ تو گفته‌ است‌، سخن‌ او را بشنو، زيرا كه‌ ذريت‌ تو از اسحاق‌ خوانده‌ خواهد شد. و از پسر كنيز نيز ملتی‌ به‌وجود آورم‌، زيرا كه‌ او نسل‌ توست‌.»

بامدادان‌، ابراهيم‌ برخاسته‌، نان‌ و مَشکی از آب‌ گرفته‌، به‌ هاجر داد، و آنها را بر دوش‌ وی‌ نهاد، و او را با پسر روانه‌ كرد. (پیدایش ۲۱ : ۹-۱۴)

البته، آن‌جایی که آمده «ساره‌، پسر هاجر مصری را كه‌ از ابراهيم‌ زاييده‌ بود، ديد كه‌ تمسخـر‌ می‌كند،» معنا‌یِ بدتری از صرفِ تمسخر می‌تواند داشته باشد. مثلاً، مشابه همین عبارت را در رابطه با اسحاق و زنش می‌یابیم: «[ابی‌ملک از دریچه نظاره کرد و دید که] اسحاق با زنِ خود، ربکا، مزاح می‌کند.» (۲۶ : ۸) عبارتِ مورد نظر این است:

יצחק מצחק את רבקה אשתו

و چنین قرائت می‌شود:

itzchq mtzchq ath rbqe ashth·u

[اسحاق (itzchq) مزاح می‌کرد (mtzchq) با (ath) ربکا (rbqe) زن خویش (ashth·u).]

برای تمسخر اسمائیل هم همین فعل به‌شکل مشابهی به‌کار رفته است. ظاهراً، عبری‌یِ تورات عبری‌یِ بسیار خالصی هست و در آن، تا جای ممکن از به‌کار بردن واژگان صریح برای این‌قبیل امور پرهیز شده است. مثلاً برای آلت‌تناسلی از واژگانی چون "شرم‌گاه" استفاده شده است. (این را البته، شخصاً‌ بررسی نکرده‌ام؛ در یک منبع مورد اعتمادم خواندم.)

در هر صورت، کاری که از اسمائیل دیده شد، در اندازه‌ای بود که موجب طرد او از خاندان ابراهیم شد. آن‌جا که آمده «این پسر را با کنیزش بیرون کن» فعلی که به «بیرون کردن» برگردان شده، معنای طلاق دادن، ‌اخراج کردن را می‌دهد (رک. لاویان ۲۱ : ۷). به‌ویژه که در ادامه آمده است: «زيرا كه‌ پسر كنيز با پسر من‌ اسحاق‌، وارث‌ نخواهد بود.»

البته، اخراج اسمائیل برای ابراهیم سخت بود؛‌ چون اسمائیل -- هرچه که بود --‌ بازهم پسر ابراهیم بود. برای همین، خدا به ابراهیم دل‌گرمی می‌دهد که از او محافظت خواهد کرد. ابراهیم با این پشت‌وانه، هاجر و اسمائیل را از خاندان خود بیرون کرد و روانه‌یِ بیابان کرد، و به خانه‌یِ خود بازگشت. هاجر و اسمائیل هم دو-نفری سر از فاران درآوردند (مکانی که چند صدکیلومتر با مکّه فاصله دارد و در نقشه‌هایی که ارائه نمودیم مکانش را مشخص کردیم).

حال، این را برخی مقایسه می‌کنند با قربانی شدن اسحاق! و آن را یک ذبح دیگر می‌خوانند!!! ... خودْ دانند.

ابراهیم برای قربانی اسحاق در کوه موریا یک مذبح ساخت. مذبح همانطور که گفته شد، هیچ شباهتی با معبد ندارد و نه اصلاً از متن برمی‌آید که ابراهیم این مذبح را برای آن ساخت تا آن‌جا در آینده مکانی برای عبادت و پرستش شود.

همین‌که برای دفاع از دین خود ناچار باشیم به چنین تعابیر بعیدی از قربانی کردن فرزند و ساخت معبد متوسل شویم،‌ خود نشان می‌دهد که در دفاع از دین خود تا چه اندازه درمانده هستیم.