[Ouroboros]

وجودِ موجود چطور؟ آیا این هم موجود است؟ وجودِ وجودِ موجود چطور؟ والخ.

این دقیقا ایرادی بود که فوئرباخ مطرح کرد(البته با الهام از روگه و نقد ِ او بر دیالکتیک)، او گفت که در این برهان «وجود ِ موجود وجود دارد» را می‌توان پذیرفت، اما در پی ِ آن پرسشی جدید رخ خواهد نمود، و آن اینکه «وجود ِ وجود ِ موجود ِ وجود» چه می‌شود. برای ِ ابطال ِ این دور ِ تسلسل طرفداران ِ برهان باز به برهان ِ واجب الوجود دست یازیدند. بعدها با ایراداتی که به آن برهان هم وارد شد، این دفاع ارزش خود را از دست داد. یکی از کسانی که به دفاع از این برهان پرداخته نرمن ملکم است، این بابا می‌گوید که در کمک ِ اضافی ِ برهان واجب الوجود به برهان هستی شناسی(برهانی که بنام برهان آنسلمی شناخته می‌شود)، این «وجوب ِ وجود» نیست که مطرح می‌شود بلکه «ترجیح ِ تصور ِ وجوب ِ وجود» است.

اصولاً اگر ما یک مجموعه (که وجود عینی دارد) رو در نظر بگیریم و دنبال یک ترین در آن بگردیم و بگیم حتماً وجود دارد کاملاً درست هست ولی وقتی در وجود عینی اعضا مناقشه است این استدلال کاملاً بی ربط میشود.

اینهم ایراد ِ شوپنهاور به برهان ِ آنسلمی‌ست. و من تصور می‌کنم این همان ایراد ِ ناگفتنی و ناپیدای ِ برهان است نه ایراد ِ کانت(البته بعضی هردو را یکی می‌دانند). اینکه نتیجه‌ در مقدمات به نحوی استادانه پنهان شده و تا آخر ِ استدلال همچون یک شعبده(به تعبیر شوپنهاور)از دیدها پنهان می‌ماند.