[mosafer]

جالب اینجاست که گسترش تاسیس این دست بناها در آن زمان خیلی سریع (به نسبت امکانات آن زمان) رواج یافت و به نوعی فرهنگ در مناطقی که دارای شرایط لزوم چنین امکاناتی بود بسط و گسترش یافت ، البته نباید حمایت مادی و پشتیبانی بی دریغ معنوی را در این راه نادیده گرفت

با مقدمه ای که در بالا عارض شدم تقریبا به این تحلیل رسیدیم که انتظاراتی که انسان از پدیده ای ماورایی داشت ، همان نیرویی بود که در وجود خودش تنها باید جستجو میکرد و افرادی که در لمس و تشخیص این نیرو خود را ناتوان میافتند ، این امر را در ابزارهایی جستجو میکردند که توسط همنوعان خود و در اصل توسط همان توجه به نیروی تفکر ساخته بودند ... و به این ترتیب نوعی تقدس و بت پرستی (به زبان امروزی ما) استارت خورد که شاید به شخصه آن را حکت به سمت خرافه تعبیر کنم (که در جای خود در مورد آنهم توضیح خواهم داد)، در کل مراکز و معابد و سازه هایی که اکنون ما به نوعی آنها را پرستشگاه مردم میدانیم یا میخوانیم اصالتا ابزار رصد امور در دست اندیشمندان بود که در بیشتر اوقات به دلیل مشروعیتشان همواره تنگاتنگ موازی با حکومتها حرکت میکردند ، اما گاه حکومتها تحت کنترل و نفوذ و نیازمند مشروعیت آنها بوده اند و گاه این موسسات نیازمند قدرت یدی و مادی و محافظتهای نظامی بودند که از مراکز قدرت تامین میشد
از آنجایی که قدرتها در هر منطقه تازه متصرف شده یا نوپا منهای تامیناتی که برای اهالی آنجا بوجود میآوردند نیازمند مشروعیت و تمهیدات مدیریتی بودند ، با ورود به هر منطقه جدید این مراکز را (با توجه به تجربیات مراکز قبلی) تاسیس و مورد حمایت و پشتیبانی قرار میدادند .... اگر کمی بیشتردر ساخت و محیط اطراف اینگونه بناها توجه کنیم کاملا به پستهای نگهبانی ای که در فاصله ای نچندان دور از این بنا ها تاسیس شده بر خواهیم خود که در زمان وقوع شرایط اضطراری این مراکز را پشتیبانی میکردند ، اما این پستها کاملا نا محسوس و در استتار مشاغل و پیشه هایی بود که در آن مناطق رواج داشت ، نکته ای که بسیار حائز اهمیت است این است که قبل از تاسیس چنین بناهایی در مناطقی که قرار بود به تابعیت حکومتها در بیاید ، افرادی از این مراکز جهت بررسی و تعیین موقعیت و شناخت امورات بوم شناسی و ترویج و تبلیغ این نوع تفکرات و نگرشها به منطقه اعزام میشد تا امکان تاسیس این مراکز را در آن مناطق تایید کند و در ابتدای امر سازه ای ابتدایی که شبیه به سازه های تجربی قبلی بود را در حد امکان تاسیس میکرد ، به این ترتیب بود که معماری ای که در این گونه بناها میبینیم از شرق سیحون و مرزهای هند و چین تا سرزمینهایی چون فلات ایران و صحاری خاورمیانه و حتی مصر و کرانه های دریای مدیترانه دارای مشابهت کاربردی و مهندسی سازه ای هستند و باز عارضم که این بنا ها به خواست و اراده و به دلیل نیاز طبیعی و توسط اندیشه پژوهنده انسانهایی بنا شد که به وجود قدرتی لا متناهی ای بنام خرد نتنها ایمان داشتند بلکه آن را کشف و به کار می بستند