دفترچه

این مطلب رو با پستی که میخواستم در جواب یکی از کاربران در تاپیک دیگر بزنم شروع میکنم.
چون فکر کردم خیلی بهتره که در این مورد یک تاپیک هم اندیشی بزنم.
ضمنا بنده از استفاده کنندگان جدی ویکیپدیا هستم و در این مورد تجربهء خوبی دارم.
میخوام برای همگان روشن بشه که ویکیپدیا چیه و به چه دردی میخوره. چطور باید استفاده کرد. چه کسی میتونه استفاده کنه. چقدر اعتبار داره. آیا اصلا باید میزان اعتبار خاصی با سند خاصی پشتش باشه یا نه و غیره.
دوستان هم یاری کنن و اطلاعات و نظر و تجربیات خودشون رو در این مورد در اختیار همگان بذارن لطفا.

baban نوشته: مدام به دیگران لیست مغلطه های ویکی پدیا رو رفرنس بدن

ویکیپدیا مغلطه نیست.
ادعایی میکنی ثابت کن.
ویکیپدیا رفرنس نیست، ولی منبع خوبی برای شروع تحقیق و کسب دیدگاه کلی و اولیه و سرنخ هست و مقاله هاش اکثرا خیلی آموزنده و پرمحتوی که در خیلی موارد خودت درستی و نادرستی منطقی اونا رو متوجه میشی.
هیچ منبع دیگری هم اعتبار 100% نداره و باز این عقل و شعور خودت و مطالعه بعضا از چند منبع هست که باید استفاده کنی.
درمورد کیفیت و صحت ویکیپدیا هم باید بگم بسیار خوبه تا جاییکه خودم تجربه داشتم. نسبت به تمرکز و حجم عظیم مقالات در زمینه های مختلف، بسیار ارزشمند است.
در ویکیپدیا حتی یک مقالهء مفصل داره راجع به انتقاداتی که از خودش شده و اشتباهات و موارد منفی که درش اتفاق افتاده و اصلاحاتی که در طول زمان در سیستم مدیریتش ایجاد شده. مثل بیشتر مقاله های دیگش، بقدر کافی منصفانه و علمی و بی طرفانه و کامل و دقیق است. در این مقاله به تحقیقی که توسط محققان مستقلی قبلا انجام شده و در اون کیفیت و میزان خطاهای ویکیپدیا رو با دائرت المعارف معتبر و معروفی (نمیدونم فکر کنم بریتانیکا) مقایسه کردن اشاره شده که در نهایت مشخص شده کیفیت ویکیپدیا نزدیک همون دائرت المعارف هست (یک کمی کمتر). تازه من میتونم بگم الان ویکیپدیا نسبت به اون موقع پیشرفت هم کرده و کیفیتش بالاتر رفته. ضمنا یک نقل قولی رو از همون دائرت المعارف آورده بود که تهیه کنندگانش نوشته بودن ما صحت هیچ مطلبی در این دائرت المعارف رو تضمین نمیکنیم!!

ضمنا پای اکثر مقالات ویکیپدیا رفرنسهای کافی درج شده و اینکه هر ادعا یا نقل قول و نتیجه گیری از کجا آمده.
در نهایت هم عقل و شعور خود آدم و اون چیزی که شما میفهمید و منطقی بودنش و تطابقش با واقعیات میتونه ابزار بسیار قدرتمند و حتی اصلی در تشخیص صحت و دقت و جامعیت یک مطلب باشه. من خودم در مسائل تخصصی رشتهء خودم خیلی به این شکل عمل میکنم و میتونم بگم در خیلی موارد این بهترین/تنها راه یا راه بهینه است.

اونایی که ادعا میکنن ویکیپدیا به درد نمیخوره و اعتباری نداره، لطفا بگن دقیقا چرا و بعد خودشون اعتبار مطالب رو چطوری متوجه میشن و از چه منابعی استفاده میکنن که اینقدر تردیدناپذیر هستند؟ میتونید مثال عملی هم بزنید.

ویکیپدیا خیلی معتبرتر از منابع و نظرات اونایی هست که کار و بارشون تئوری توطئه و شبه علمه!
نه؟
ویکیپدیا همینطور بی در و پیکر نیست که شما بیای توش مقاله بزنی و هر ادعایی بکنی. میتونید امتحان کنید! به زودی حذف یا ویرایش میشه، به بحث و انتقاد کشیده میشه.
حداقل بخش انگلیسی که من شخصا 99% استفاده میکنم میدونم که کیفیت خوبی داره.

ضمنا گذشته از این حرفها، در رشتهء خود من (رایانه و برنامه نویسی) و خیلی موضوعات علمی و فناوری دیگری که بهشون علاقه دارم، ویکیپدیا یک گنجه!
خیلی چیزها رو من از ویکیپدیا یاد گرفتم.
در خیلی موارد نیاز به مطالعهء منبع دیگری نداشتم.
به رفرنسهایی هم که زیر هر مطلبی زده خیلی کم نگاه کردم.
ولی درک کردم، دیدم درسته، فهمیدم! در بیشتر موارد اصلا نیازی نبوده که دنبال اعتبار و منبعش بگردم. چون وقتی مطلب رو بخونی و واقعا کامل و عمیق درک کنی، خودت میفهمی که اون مطلب رو چه آدمی با چه باری نوشته، چقدر به مطلب احاطه داشته، چقدر صادق بوده، چقدر درک عمیق و جامع داشته و غیره. تاحد زیادی!
یعنی آدمش رو میخواد عزیزم.
خیلی ها اینقدر توانایی ندارن.
همش دنبال یکسری اطلاعات سطحی هستن و میخوان فقط روش یک برچسب اعتبار باشه که مثلا فلان کس گفته یا فلان سایت معتبر و غیره. شاید چیز زیادی هم نفهمن. فقط میخونن. مقداری حفظ میکنن. همین.
کسانی که ویکیپدیا رو کم ارزش (بحث اعتبار نیست) و کم کاربرد میدونن، بنظر من توانایی خودشون کمه. چون من میدونم، خودم دیدم، درک کردم، که ویکیپدیا چقدر ارزشمند و غنی و پرکاربرده. گفتم که بحث اعتبارش هم نیست. چون در مورد خیلی چیزها شما اصلا نیاز/سروکار زیادی با اعتبار ندارید و مطلب و روش درکی و یاد گرفتنی و تحلیل کردن و مطابقت دادن و مقایسه کردنیه.
اونقدر در این ویکیپدیا اطلاعات ارزشمند هست که برای کسی که بفهمه و بتونه استفاده کنه یک گنج بزرگه. کسی که علاقمند به علم و فناوری باشه. کسی که خصوصیات یک دانشمند رو داشته باشه.
حالا بعضیا اینطور نیستن و نمیتونن استفاده کنن، میگن پیف پیف بو میده! شاید یه احساس زدگی و تنفر بهشون دست میده.
درحالیکه این آدمها خودشون از ارزش و قابلیت این منبع خیلی کوچکتر هستن!
یعنی میخوام بگم همینکه بتونی از ویکیپدیا، از اطلاعاتش، از قابلیتش، از پتانسیلش، استفادهء حداکثری/بهینه بکنی، یه سطح و توان و بهره وری واقعا بالایی هست. خیلی باید دیگه کارت درست و پر و قوی و دقیق باشی که به اونجا برسی که ویکیپدیا رو قبول نداشته باشی و اول بری سراغ منابع دیگری.
ویکیپدیا مطلب داره از سطح مبتدی تا سطوحی که واقعا برای اکثر افراد سطح کاملا بالا محسوب میشه.
ولی مثلا دیگه سطح اگر خیلی بالا باشه و بحثهای کاملا آکادمیک و پیچیده ترین چیزها و جدیدترین موضوعات، شاید اون موقع کارایی ویکیپدیا افت کنه و بعضی موارد رو نداشته باشه یا احتمال/آمار اشتباهات توش بیش از حد باشه و غیره.

خیلی آدمها مطلق گرا هستن.
درحالیکه خودشون و تمام دنیا نسبیه و خودشون خیلی کوچکتر از این حرفها که در سطحی باشن که بخوان به مطلق گرایی فکر هم کنن.

واقعا جالبه.
در گفتار و رفتار و ادعای این افراد، آدم دانا و باریک بین خیلی چیزها رو میبینه و متوجه میشه.

موضوع اینه که بیشتر افرادی که ویکیپدیا رو زیر سوال میبرن بخاطر اینه که خودشون از نظر اطلاعات و منطق و استدلال و سند محکم تر کم میارن.
تاحالا دیدید که این افراد نادرستی مطلب ویکیپدیا رو با دلایل و اسناد معتبرتری ثابت کنن؟
نه اینها اکثرا اینقدر سواد و توانایی و همت ندارن. اکثرا فقط دنبال تعصبات و غرور خودشون هستن.
همینکه یک کسی از ویکیپدیا استفاده میکنه خودش دانش و توانایی میخواد. سطح پایینی نیست.
البته استفاده هم داریم تا استفاده.
نمیخوام از خود تعریف کنم، ولی من توی رشتهء خودم و همچنین حیطه های متعدد دیگری، خیلی زود متوجه شدم که اونطور منبع جامع و کامل و دقیق درمورد همه چیز که اعتبار 100% یا خیلی بیشتری داشته باشه اصولا وجود نداره.
واقعیت اینه که همه چیز را همگان دانند. و ویکیپدیا خودش بر اساس این فلسفه و منعکس کننده و اثبات کنندهء این واقعیت است.
ممکنه یک عده دانشمند نخبه در رشته های مختلف جمع بشن و دائرت المعارفی درست کنن که سعی کنن جامع و دقیق و دارای اعتبار بالایی باشه، ولی بازم مسلم بدونید در اون هم نمیشه همهء معیارها 100% باشه، و بازهم این همه آدم دیگر در سراسر جهان چیزها و اطلاعات و تحلیل ها و دیدگاهها و نظرات و تجربه های خیلی مفید افزوده ای برای ارائه دادن خواهند داشت، که راه ارائهء اون به جهانیان چیزی نمیشه جز روشها و منابعی امثال همین ویکیپدیای خودمون.
بعدش هم موضوع مهمی که من بهش رسیدم و فکر میکنم بدیهیه، اینکه علم و دانش واقعی درکیه، نه حفظی. اینطور نیست که شما دنبال یک منبع باشید که اعتبار مطلق داشته باشه و بخونید و حفظ کنید. چنین منبعی وجود نداره. بخش بزرگی از اعتبار، خیلی وقتها صرفا به پشتوانهء منبع نیست، بلکه شما خودتون باید بخونید و بفهمید و با منابع دیگر و با واقعیت ها مقایسه کنید و منطق و عقل و خرد و دانش و تجربه های دیگر شما اون رو بسنجن و با درک اینها احتمال صحت و اعتبارش رو هم میتونید تا حد زیادی درک کنید. این روش از اتکای صرف به اعتبار منابع که اکثرا تخیلیه یا درش اغراق میشه عاقلانه تره. یا شاید بهینه تره و سریعتر و راحتتر به نتیجه میرسه بجای اینکه مدتها دنبال پیدا کردن منبع معتبر یا مطمئن شدن از اعتبار یک منبع خاص باشید.

اعتبار جُستارهای ویکی به اندازه همان ریفرنس‌هایی است که در ریفرنسگاه امده.

اعتبار هر ریفرنس‌ هم بسته به فاکتورهای گوناگونی است و نمیتوان بکوتاهی گفت چگونه اعتباردهی میشود.

این دودستگی گیرا نیست، برخی از ویکی بیزارند، برخی میپرستند، ولی
ویکیپدیا برای پژوهش ابزار بسیار بسیار خوبیه و باید هر چه بیشتر آنرا بهتر و بزرگتر کرد.

من هم معتقدم که ابزار خوبیه، ولی اگه وسط بحث مدام دیگران رو به ویکی پدیا حواله بدیم و هی بگیم برو جواب حرفاتو از ویکی پدیا بخون، این عین تهی کردن واژه "بحث" از معنی حقیقی خودشه. جواب همه حرفای طرف بحث ما ممکنه تو ویکی پدیا باشه (و البته به احتمال بسیار زیادی هست) و حتی اگه طرف بحث ما جوابِ جوابِ ویکی رو هم بده باز میشه جوابِ جوابِ جوابِ حرفاشو رو از ویکی پیدا و کپی پیست کرد یا به ویکی لینک کرد.

من یکی دو روز پیش داشتم درمورد اون شهابسنگ که اخیرا در روسیه منفجر شد تحقیق میکردم تا یک مطلب کوتاهی از جوانب جالبش که بروبچ ننوشته بودن بنویسم.
خب ضمن اینکه اخبار پراکنده بود و باید منابع متعددی رو میخوندم، بخاطر اینکه در اوایل این واقعه تخمین های اولیه ای درمورد مشخصات این شهابسنگ و حادثهء رخ داده زده شده بود و بعدا دوباره تخمین ها اصلاح شده بودن، یک مقدار کار سخت و گیج کننده شده بود.

خلاصه من مطلب رو درآوردم با کمی شک و تردید و در تاپیک درج کردم: سقوط شهاب سنگ در روسیه / صدها زخمی تاکنون (فیلم و عکس) - نجوم و اخترشناسی - هم میهن

ولی بعدش دنبال مطلب مرتبطی بودم در ویکیپدیا، که بعد با تعجب متوجه شدم یک مقالهء عالی درمورد این شهابسنگ به این سرعت در ویکیپدیا درج شده.
مقالهء ویکیپدیا رو که خوندم از صحت کلی مطالبی که خودم جمع آوری کرده بودم مطمئن تر شدم، ولی مقالهء ویکیپدیا دقیقتر و کاملتر بود و اگر از قبل خونده بودمش مطلبم رو یخورده دقیقتر و شاید کاملتر میکردم.

میگم واقعا جالبه که در ظرف مدت کوتاهی یک مقالهء به این قشنگی و دقت و کمال که مطالب مختلف رو جمع آوری و متمرکز کرده در این مورد، در ویکیپدیا ایجاد شد.
یجورایی شاید کاربران ویکیپدیا با هم رقابت هم میکنن.
مثلا نسخهء اول دقیقا در همون روز این واقعه، یعنی 15 فوریه، ایجاد شده که جز دو سه خط مطلب کلی چیز بیشتری نیست: 2013 Russian meteor event - Wikipedia, the free encyclopedia
بعد به تدریج ظرف مدت کوتاهی حتی در حد چند ساعت، مقاله رشد میکنه و حجیم تر و دقیقتر میشه. مثلا این نسخه ای هست که به نسبت حجیمتر شده: 2013 Russian meteor event - Wikipedia, the free encyclopedia
هم خود اون فرد ایجادکنندهء اولیه و هم چند نفر دیگه تا اینجا روش کار کردن.
بعد باز هم در عرض ساعتهای متوالی مدام مورد ویرایش افراد دیگری و خود اون فرد قرار میگیره که احتمالا با دریافت اطلاعات بیشتر و جدیدتر و معتبرتر اقدام به تکمیل و اصلاح مقاله میکنن.
مثلا در این نسخه: 2013 Russian meteor event - Wikipedia, the free encyclopedia
بالاش هم این اعلان رو اضافه کردن که این مقاله مربوط به یک واقعهء در جریان است و اطلاعات اون میتونن به سرعت تغییر کنن.
تا اینجا شاید مقاله صد بار و توسط ده ها نفر ویرایش شده.
خلاصه مقاله کم کم شکل میگیره و جنگولک منگولک و جدول و بخش بندی و عکس و چیزهای چشم نواز و یوزفرندلی هم بهش اضافه میشن.
واقعا با سرعت زیادی و توسط تعداد قابل توجهی کاربر مختلف.
یعنی شما حساب کنید چشم و گوش عقل و اطلاعات همهء این آدمها داره همکاری میکنه تا یک مقالهء با کیفیت و کامل تشکیل بشه.
کدام فرد یا منبع خبری میتونه براحتی با این سیستم جالب رقابت کنه و به تنهایی میتونه کاملتر و دقیقتر باشه واقعا؟ البته به شرطی که اشکالی در کارکرد این سیستم بوجود نیاد؛ که تاجاییکه بنده تاکنون دیدم و رشد اعجاب انگیز و کیفیت و موفقیت ویکیپدیا هم نشون میده، خوشبختانه اشکالات در این سیستم همکاری و فرایند عمومی و آزاد بقدر کافی مدیریت و کنترل میشن که بتونیم ویکیپدیا رو یکی از بزرگترین دستاوردهای جمعی بشریت بدونیم!
واقعا شما میتونید تکامل پرسرعت و زیاد این مقاله رو در نسخه های مختلفش مشاهده کنید. مثلا: 2013 Russian meteor event - Wikipedia, the free encyclopedia
هرکس یک چیزی بهش اضافه میکنه. و شاید بعضی اشتباهات دیگران یا خودشون رو هم برطرف میکنن بخصوص با بدست آمدن اطلاعات جدید و موثق تر.
آقا خلاصه منکه خسته شدم الان دارم صفحهء History این مقاله رو مدام میزنم میره صفحهء بعد. این مقاله تاحالا بیش از هزار و چند صد بار ویرایش شده! تاریخ آخرین ویرایش هم امروزه (18 فوریه).
خلاصه اینه که شما الان شاهد یک مقالهء عالی هستید: 2013 Russian meteor event - Wikipedia, the free encyclopedia
برای دیدن آخرین نسخه هم این لینک البته: 2013 Russian meteor event - Wikipedia, the free encyclopedia

تازه این امکان که آدم میتونه تمام نسخه ها و ویرایش های یک مقاله رو از اول تا آخر ببینه و اینکه هر فردی روی مقاله چی کار کرده و چی اضافه، حذف، اصلاح کرده، واقعا همهء این جریان رو کاملا شفاف و قابل پیگیری میکنه.

حالا شما چرا از ویکیپدیا استفاده میکنید؟
خب خیلی ساده است.
به همین دلیل که مشاهده میکنید!
شما با استفاده از ویکیپدیا از یک نیروی جمعی عظیم بهره برداری میکنید. تعداد زیادی مغز، اطلاعات، نفر/ساعت.
ویکیپدیا چیزیست واقعا مردمی و برای تمامی بشریت.
یک پدیدهء منحصر به فرد.
درسته ممکنه ریسک ها و کمبودهایی هم در استفاده از اون باشه، ولی واقعیت و آمار و تحقیقات به روشنی نشون میدن که این ریسک ها و کمبودها درمقابل مزایا و فواید و محتوای بدردبخوری که داره عددی نیستن.
تازه شما مجبور نیستید فقط به ویکیپدیا اتکا کنید؛ همونطور که بنده قبلش منابع دیگری رو هم خونده بودم (سایتهای خبری و همچنین سایت ناسا که البته مقالهء ناسا هم به اندازهء ویکیپدیا تمیز و کامل و مجهز نبود).
ضمنا در پایین اکثر مقالات با کیفیت ویکیپدیا، کلی لینک رفرنس زده و بیشتر مطالب نقل قول یا استنباط شده از منابع خارجی و خیلی وقتا بقدر کافی (حداقل تاحدی که من و شما بتونیم یا حوصله داشته باشیم پیدا کنیم و بقدر کافی معتبر بدونیم) معتبر هست.
یکسری مطالب هم که واقعا درکی و آموزشی و دریافت مستقیم هستن و اصلا بحث اعتبار و دنبال رفرنس معتبر گشتن اونقدرها معنا و اهمیتی نداره. آدمش باشه بخونه خودش با اطمینان خوبی میتونه درجهء صحت و کمال و دقت مطالب رو تشخیص بده و ازشون بهره برداری بکنه.

بهرحال هم دنیا دنیای نسبیت و تنوع و تعدد است و میتونم بگم در هیچ چیزی در این دنیا تضمین مطلق وجود نداره و همه چیز در یک جا یا گروه خاصی خلاصه نمیشه.
آدم هوشمند و توانمند، نحوهء استفاده و مزایا و محتویات بدردبخور هرچیزی رو پیدا و ازشون بهره برداری میکنه برای زندگی و پیشرفت بهینهء خودش.